Highlight Activities 2021: ความสำคัญของพื้นที่อนุรักษ์ในภาคตะวันออกของประเทศไทยโดยพิจารณาจากพันธุศาสตร์ประชากรของปลาพลวง (Neolissochilus soroides)

เรื่อง ความสำคัญของพื้นที่อนุรักษ์ในภาคตะวันออกของประเทศไทยโดยพิจารณาจากพันธุศาสตร์ประชากรของปลาพลวง (Neolissochilus soroides)

ปลาพลวงชนิด Neolissochilus soroides (ภาพ A) เป็นปลาน้ำจืดที่พบทั่วไปในบริเวณน้ำตกของภาคตะวันออกที่อยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติและคาบสมุทรมลายู การพบปลาพลวงเป็นจำนวนมากในแหล่งน้ำเป็นที่ดึงดูดของนักท่องเที่ยวให้มาเยี่ยมชม แม้ว่าปลาพลวงจะมีจำนวนมากมายในบริเวณน้ำตกในเขตอุทยานแห่งชาติซึ่งเป็นแหล่งน้ำคุณภาพดี น้ำใส มีปริมาณออกซิเจนมาก แต่เมื่อออกมาภายนอกเขตอุทยานซึ่งล้อมรอบไปด้วยสวนผลไม้และพื้นที่หมู่บ้าน กลับไม่พบปลาพลวงเลยโดยเฉพาะในฤดูแล้งที่น้ำในลำธารด้านล่างแห้งขอดหรือน้ำขุ่น นอกจากนี้ยังพบว่าพื้นที่ที่พบตัวอย่างทั้งหมดอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติด้านที่หันหน้าเข้าอ่าวไทย ส่วนพื้นที่ที่อยู่ด้านหลังเทือกเขาในจังหวัดจันทบุรีในลุ่มน้ำโตนเลสาบล่าง ไม่พบปลาพลวง (ภาพ B)

เมื่อวิเคราะห์ลักษณะพันธุกรรมโดยใช้ phylogenetic analysis ของ cytochrome b แสดงให้เห็นความหลากหลายของสายวิวัฒนาการของ N. soroides โดยแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มใหญ่ คือ กลุ่มประชากรพื้นที่ภาคตะวันออกบริเวณเขาชะเมา-เขาสอยดาว (สี่เหลี่ยม) ประชากรเทือกเขาบรรทัด จังหวัดตราด (ลูกศรชี้) และทั้ง 2 กลุ่มแตกต่างจากประชากรในคาบสมุทรมลายู (สี่เหลี่ยมเส้นประ) (ภาพ C) ส่วนการวิเคราะห์โครงสร้างประชากรปลาพลวงในภาคตะวันออกโดยใช้ microsatellite DNA พบว่า ประชากรสามารถแบ่งเป็น 3 กลุ่มใหญ่ (K = 3) ที่สัมพันธ์กับเทือกเขา คือ กลุ่มเขาชะเมา กลุ่มเขาสอยดาวและเทือกเขาใกล้เคียง และกลุ่มเขาบรรทัด (ภาพ D) แสดงให้เห็นว่าประชากรมีความแตกต่างทางพันธุกรรมในแต่ละพื้นที่ และไม่สามารถทดแทนกันได้ ดังนั้นพื้นที่อนุรักษ์นอกจากจะใช้เพื่อการอนุรักษ์ชนิดพันธุ์ของสิ่งมีชีวิตแล้ว ยังสามารถอนุรักษ์ความหลากหลายทางพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิตได้อีกด้วย

เอกสารอ้างอิง: Khudamrongsawat, J.*, J. Kettratad, P. Intasorn, N. Pinyo, S. Tapcheewin, P. Wanusrut. 2021. Pattern of genetic structure of the common stream fish, Neolissochilus soroides (Pisces: Cyprinidae), addresses the importance of protected areas in eastern Thailand. Journal of Fish Biology 99: 175-185. DOI: 10.1111/jfb.14711.

* = corresponding author