Highlight Activities 2024: Two new genera and three new species of exceptionally rare and endemic freshwater mussels (Bivalvia, Unionidae) from the Mekong Basin

การคันพบหอยกาบน้ำจืดชนิดใหม่ของโลกจำนวนสองสกุล สามชนิด ที่เป็นชนิดหายากและเฉพาะถิ่นจากลุ่มแม่น้ำโขงในประเทศไทย

Two new genera and three new species of freshwater mussels in the tribe Pseudodontini (Bivalvia, Unionidae) were discoveried from the Mekong Basin in Thailand based on an integrative taxonomic study involving morphology and multi-locus phylogenetic analyses (mitochondrial COI and 16S, and nuclear 28S genes). The monotypic genus, Lannanaia kokensis Jeratthitikul, Sutcharit & Prasankok, 2024, presents unique features of being rather compressed, sub-trigonal in outline with short and high shell, and with a distinct posterior wing. Another genus, Isannaia Jeratthitikul, Sutcharit & Prasankok, 2024, is characterized by having a thin and moderately inflated shell, with rhomboidal to ovate outline. It includes two species (I. fortunata and I. occultata) that are genetically separated by 3.54% uncorrected COI p-distance. Phylogenetic analyses further revealed that these two new genera were nested within a clade of subtribe Pseudodontina, and with pairwise uncorrected COI p-distance to other genera ranging from 11.42 to 15.66%. Based on the present data, Lannanaia is known only from the Kok River in the north of Thailand, whereas the two species of Isannaia are restricted to tributaries of the Mekong River in the northeast of Thailand. The discovery of rare and probably endemic freshwater mussels in the Mekong Basin thus again highlights the importance of this region among freshwater biodiversity hotspots of the world.

งานวิจัยนี้รายงานการค้นพบหอยกาบน้ำจืดสองสกุลและสามชนิดใหม่ในเผ่า Pseudodontini (Bivalvia, Unionidae) จากลุ่มแม่น้ำโขงในประเทศไทย โดยอิงจากการศึกษาอนุกรมวิธานแบบบูรณาการที่เกี่ยวข้องกับสัณฐานวิทยาและการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ทางวิวัฒนาการของยีนหลายตำแหน่ง (ยีนไมโทคอนเดรีย COI และ 16S และยีนนิวเคลียร์ 28S) สกุลแรกมีสมาชิกชนิดเดียว คือ Lannanaia kokensis Jeratthitikul, Sutcharit & Prasankok, 2024 มีลักษณะเฉพาะคือมีเปลือกค่อนข้างแบน รูปทรงกึ่งสามเหลี่ยม มีเปลือกสั้นและสูง และมีปีกด้านหลังที่เห็นได้ชัด อีกสกุลหนึ่งคือ Isannaia Jeratthitikul, Sutcharit & Prasankok, 2024 มีลักษณะเฉพาะคือมีเปลือกบางและค่อนข้างป่อง มีรูปทรงคล้ายสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูนถึงรูปไข่ ประกอบด้วยสองชนิด (I. fortunata และ I. occultata) ที่แยกจากกันทางพันธุกรรมโดยระยะห่าง p-distance ของ COI ประมาณ 3.54% การวิเคราะห์ความสัมพันธ์ทางวิวัฒนาการเพิ่มเติมเผยให้เห็นว่าสองสกุลใหม่นี้อยู่ในกลุ่มของเคลด Pseudodontina และมีระยะห่าง p-distance ของ COI เมื่อเทียบกับสกุลอื่น ๆ ตั้งแต่ 11.42 ถึง 15.66% จากข้อมูลปัจจุบัน Lannanaia พบเฉพาะในแม่น้ำกกทางตอนเหนือของประเทศไทย ในขณะที่ Isannaia มีการกระจายจำกัดอยู่เฉพาะในแม่น้ำสาขาของแม่น้ำโขงทางตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย การค้นพบหอยกาบหายากและอาจเป็นสัตว์เฉพาะถิ่นในลุ่มแม่น้ำโขงจึงเน้นย้ำถึงความสำคัญของภูมิภาคนี้ในฐานะที่เป็นแหล่งรวมความหลากหลายทางชีวภาพของสิ่งมีชีวิตน้ำจืดที่สำคัญของโลก

งานวิจัยครั้งนี้สอดคล้องกับเป้าหมายที่ 15 ของแผนการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) คือ ปกป้อง ฟื้นฟู และสนับสนุนการใช้ระบบนิเวศบนบกอย่างยั่งยืน จัดการป่าไม้อย่างยั่งยืน ต่อสู้การกลายสภาพเป็นทะเลทราย หยุดการเสื่อมโทรมของที่ดินและฟื้นสภาพกลับมาใหม่ และหยุดการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ และมุ่งในประเด็นเป้าหมายย่อย 15.1 สร้างหลักประกันว่าจะมีการอนุรักษ์ การฟื้นฟู และการใช้ระบบนิเวศบนบกและแหล่งน้ำจืดในแผ่นดิน รวมทั้งบริการทางระบบนิเวศอย่างยั่งยืน

Jeratthitikul, E., Sutcharit, C., Prasankok, P. (2024). Two new genera and three new species of exceptionally rare and endemic freshwater mussels (Bivalvia, Unionidae) from the Mekong Basin. Zoosystematics and Evolution. 100(4): 1333–1345. https://doi.org/10.3897/zse.100.130929.