Biodiversity of the buffalo leeches genus Hirudinaria (Arhynchobdellida, Hirudinidae) in southern Thailand revealed from DNA barcoding.

Leeches in the genus Hirudinaria Whitman, 1886, also known as buffalo leeches, are blood-sucking ectoparasites of vertebrates. Although they are widely distributed in Asia and had been highly abundant in the past, studies on diversity and taxonomy of this genus are still scarce. There is probably a large amount of cryptic diversity yet to be discovered, particularly from mainland Southeast Asia. In this study, we used morphology and DNA barcoding with a COI gene fragment to explored the diversity of Hirudinaria leeches in the southern region of Thailand, where a unique geographic feature could have led to the diversification of freshwater biota. Molecular phylogenetic analyses and species delimitation approaches (ABGD, bPTP, GMYC, and BOLD) revealed the presence of four putative species of Hirudinaria leeches from southern Thailand, including H. bpling, H. thailandica, and two morphologically cryptic lineages of H. manillensis. Compared to other leech genera, genetic distances of Hirudinaria leeches were relatively low (0.11–0.65% within species; 3.72–14.36% between species) and barcoding gaps were very narrow (1.54–2.88%). The species diversity, distribution pattern, and a phenomenon of low genetic divergence of Hirudinaria leeches in southern Thailand could be explained by an ancient seaway, paleo-drainage, and anthropogenic activities.

ปลิงในสกุล Hirudinaria Whitman, 1886 หรือที่รู้จักในชื่อปลิงควาย เป็นปรสิตภายนอกดูดเลือดของสัตว์มีกระดูกสันหลัง แม้ว่าจะมีการพบเป็นจำนวนมากในอดีตและมีเขตการกระจายที่กว้างขวางในทวีปเอเชีย แต่การศึกษาเกี่ยวกับความหลากหลายและอนุกรมวิธานของปลิงสกุลนี้ยังมีอยู่น้อย และเป็นไปได้ว่า ยังมีปลิงที่เป็นชนิดซ่อนเร้น (Cryptic species) จำนวนมากที่ยังไม่ได้รับการค้นพบ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริเวณแผ่นดินใหญ่ของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในการศึกษานี้ ผู้วิจัยใช้ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและดีเอ็นเอบาร์โค้ดของยีน COI เพื่อสำรวจความหลากหลายของปลิง Hirudinaria ในภาคใต้ของประเทศไทย ซึ่งเป็นบริเวณที่มีลักษณะทางภูมิศาสตร์ที่เป็นเอกลักษณ์ และมีความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตในน้ำที่สูง การวิเคราะห์สายวิวัฒนาการระดับโมเลกุลและการวิเคราะห์ขอบเขตของสายพันธุ์ พบปลิง Hirudinaria จากภาคใต้ของประเทศไทย จำนวน 4 ชนิด ได้แก่ H. bpling H. thailandica และชนิดที่มีลักษณะทางสัณฐานวิทยาเหมือน H. manillensis อีกสองสายพันธุ์ ระยะห่างทางพันธุกรรมของปลิง Hirudinaria ค่อนข้างต่ำ (0.11–0.65% ในสปีชีส์; 3.72–14.36% ระหว่างสปีชีส์) เมื่อเปรียบเทียบกับปลิงจำพวกอื่น และมีช่องว่างบาร์โค้ดที่แคบมาก (1.54–2.88%) ความหลากหลายของชนิด รูปแบบการแพร่กระจาย และความแตกต่างทางพันธุกรรมที่ต่ำของปลิง Hirudinaria ในภาคใต้ของประเทศไทยสามารถอธิบายได้จากอิทธิพลของทะเลโบราณ ร่องน้ำโบราณและกิจกรรมของมนุษย์ในปัจจุบัน

Jiranuntskul, P., Boonporn, A., Kongrit, C., Panha, S., Jeratthitikul, E. 2022. Biodiversity of the buffalo leeches genus Hirudinaria (Arhynchobdellida, Hirudinidae) in southern Thailand revealed from DNA barcoding. Zoological Studies. 61: 84. Doi:10.6620/ZS.2022.61-84.