Highlight Activities 2025: Comparison on the quality of sterile Aedes aegypti mosquitoes produced by either radiation-based sterile insect technique or Wolbachia-induced incompatible insect technique

การเปรียบเทียบคุณภาพของยุงลายบ้านที่ทำให้เป็นหมันด้วยเทคนิคแมลงเป็นหมันโดยการฉายรังสี (SIT) และเทคนิคแมลงไม่เข้ากันด้วย Wolbachia (IIT)

แนวทางการควบคุมยุงลาย Aedes aegypti รูปแบบใหม่ที่ใช้วิธีปล่อยยุงตัวผู้ที่ทำให้เป็นหมันเพื่อควบคุมประชากรยุง ได้รับการทดสอบภาคสนามในหลายประเทศเมื่อไม่นานมานี้ วิธีการเหล่านี้ประกอบด้วยเทคนิคแมลงเป็นหมัน (Sterile Insect Technique: SIT) เทคนิคการไม่เข้ากันของแมลง (Incompatible Insect Technique: IIT) และการผสมผสานทั้งสองเทคนิค ในการศึกษานี้มีการทดลองเพื่อเปรียบเทียบคุณภาพของยุงตัวผู้ที่ทำให้เป็นหมันด้วยรังสีและด้วยเชื้อ Wolbachia โดยพิจารณาจากความสามารถในการบิน ภาวะการเป็นหมัน ความสามารถในการผสมพันธุ์ อัตราการรอดชีวิต และอายุขัย โดยใช้ยุงลาย Aedes aegypti ที่ถูกฉายรังสีที่ระดับ 50 เกรย์ (SIT) และยุงที่ติดเชื้อ Wolbachia สายพันธุ์ wAlbB (IIT) เพื่อทำการเปรียบเทียบคุณภาพ ผลการศึกษาพบว่ายุงตัวผู้ที่ถูกฉายรังสีและยุงที่ติดเชื้อ Wolbachia ไม่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญในด้านความสามารถในการบิน (p > 0.05) และทั้งสองกลุ่มสามารถทำให้ยุงตัวเมียเป็นหมันได้ อย่างไรก็ตามการฉายรังสีที่ 50 เกรย์ หรือการติดเชื้อ Wolbachia ส่งผลให้ความสามารถในการผสมพันธุ์ของยุงตัวผู้ลดลง แต่เมื่อใช้วิธีฉายรังสีร่วมกับการติดเชื้อ Wolbachia wAlbB พบว่าความสามารถในการผสมพันธุ์ของยุงตัวผู้เพิ่มขึ้นเมื่อปล่อยในอัตราส่วน 1:1 การเพิ่มจำนวนยุงตัวผู้ที่เป็นหมันในการปล่อยสามารถชดเชยความสามารถในการแข่งขันที่ลดลง แต่ไม่ได้ทำให้พวกมันมีความสามารถในการแข่งขันสูงขึ้น นอกจากนี้ การฉายรังสีไม่ส่งผลต่ออัตราการรอดชีวิตและอายุขัยของยุงตัวผู้ที่ถูกฉายรังสี แต่ส่งผลเสียอย่างมีนัยสำคัญต่อยุงตัวเมีย (p < 0.05) ในทางกลับกันการติดเชื้อ Wolbachia ส่งผลให้อัตราการรอดชีวิตของยุงตัวผู้ที่ติดเชื้อเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ (p < 0.05) แต่ไม่มีผลกระทบอย่างมีนัยสำคัญต่ออัตราการรอดชีวิตและอายุขัยของยุงตัวเมียที่ติดเชื้อ Wolbachia (p > 0.05) สรุปได้ว่าการฉายรังสีและการติดเชื้อ Wolbachia ไม่ได้ส่งผลกระทบอย่างมีนัยสำคัญต่อคุณภาพของยุงตัวผู้ที่เป็นหมัน ยกเว้นในด้านความสามารถในการผสมพันธุ์ ซึ่งสามารถชดเชยได้โดยการเพิ่มจำนวนยุงตัวผู้ที่ปล่อย ทั้งการฉายรังสีที่ 50 เกรย์ และการติดเชื้อ Wolbachia wAlbB สามารถทำให้ยุงตัวเมียเป็นหมันได้ อย่างไรก็ตาม ผลการศึกษาด้านความสามารถในการผสมพันธุ์แสดงให้เห็นว่าจำเป็นต้องปล่อยยุงตัวผู้ที่ถูกฉายรังสีในจำนวนมากกว่ายุงที่ติดเชื้อ Wolbachia เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่มีประสิทธิภาพ ผลการศึกษานี้สามารถนำไปใช้วางแผนการควบคุมยุงลาย Aedes aegypti โดยใช้เทคนิค SIT, IIT หรือการผสมผสานทั้งสองเทคนิคได้

งานวิจัยนี้เกี่ยวข้องกับSustainable Development Goals (SDG) หลัก ดังนี้
SDG 3 : Good Health and Well-being
เป้าหมายข้อ 3 : ส่งเสริมสุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดีสำหรับประชากรทุกกลุ่มอายุอย่างทั่วถึงและยั่งยืน
3.3: ยุติโรคระบาดสำคัญ เช่น โรคเอดส์ วัณโรค โรคมาลาเรีย และโรคที่ติดต่อทางน้ำและแมลง

Reference
1. Kittayapong, P., Ninphanomchai, S., Thayanukul, P., Yongyai, J., & Limohpasmanee, W. (2025b). Comparison on the quality of sterile Aedes aegypti mosquitoes produced by either radiation-based sterile insect technique or Wolbachia-induced incompatible insect technique. PLoS ONE, 20(2), e0314683. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0314683
2. Centre for SDG Research and Support (SDG Move). (2020, December 23). SDG 101 | SDG Move. SDG Move. https://www.sdgmove.com/sdg-101/